– 25 чэрвеня 1941 года, калі Мінск ужо гарэў, мы, маладыя людзі з населеных пунктаў Ухвальшчыны, у чарговы раз ішлі на аэрадром у Дакудава капаць супрацьтанкавыя рвы, – успамінае Надзея Аляксандраўна. – Ішлі пяшком, але ў той дзень не працавалі, бо ўжо сюды падыходзілі немцы. Мы толькі перайшлі станцыю Крупкі, як пачалася бамбёжка. І па добра знаёмай нам дарозе праз Слоўч ледзь дабраліся да Старага Сакала. У хуткім часе і праз нашу вёску немцы праехалі на матацыклах, а вось абознікі крыху затрымаліся. На той час сем’і былі вялікімі, у кожнай па шэсць – дзесяць дзяцей. Таму і моладзі было шмат. У маіх бацькоў нас нарадзілася сямёра. Мне яшчэ не было і 15-ці гадкоў, а я ўжо ў калгасе «Іскра» прывучылася да работы на палетках. І ў вайну не сядзелі без справы. Запісваліся ў штатныя работнікі і сплаўлялі па рацэ лес, наводзілі парадак на лясных дзялянках.

Надзея Аляксандраўна расказвала, якімі нялёгкімі аказаліся гэтыя гады. Нямецкія гарнізоны размяшчаліся побач – і на Ухвале, і ў Дзянісавічах, і ў Сакалавічах. З двароў гаспадароў пазганялі жывёлу. Немцы сказалі: «Партызан карміць не будзеце». І яе бацькі паставілі карову ў хляве сваячкі, якая жыла на Ухвале паблізу нямецкага гарнізона. І цэлы год праз лес за 2 кіламетры бацька і маці хадзілі яе карміць і даіць. І як жа ўсе радаваліся, калі пасля вызвалення яны прывялі дамоў карову з цяляці.

Нагадала мая гераіня і аб тым, як яны беглі па лесе да Дзянісавічаў, а гэта 6 кіламетраў, калі ўбачылі, што там быў збіты савецкі самалёт. У ім загінулі 4 чалавекі. Цяпер на месцы гібелі лётчыкаў устаноўлены памятны знак – камень-пліта з таблічкай.

– Летам 1944 года ад партызан, якія былі ў нашых лясах, мы ўжо ведалі, што Чырвоная Армія наступае, – працягвала Надзея Аляксандраўна. – У хуткім часе ўсё выразней была чуваць кананада пушак. А ў адну такую ноч усе пачулі вялікі грукат, бамбёжку. Хаця і разгубіліся адразу, але ўпэўніліся, што немцам прыходзіць канец. Яны ж, адчуваючы, што нядоўга засталося ім тут панаваць, аб’явілі, што пры адступленні вёску спаляць. Але гэтага не паспелі зрабіць, бо самі ўцякалі хто куды. І пасля асабіста мне даводзілася бачыць у лесе трупы нямецкіх салдат. А нашы некаторыя вяскоўцы, што заставаліся ў гады ліхалецця дома, пайшлі ў дзеючую армію. Хаця для нас і прыйшло вызваленне, але вайна працягвалася.

Надзея Аляксандраўна яшчэ доўга расказвала аб тым, што ў лістападзе 1944 года была завербавана на Урал, дзе ў Ніжнім Тагіле прабыла аж да красавіка 1946 года, аб цяжкой працы там, аб голадзе і холадзе. Аб тым, як сустрэлі там радасную вестку аб Перамозе ў Вялікай Айчыннай вайне. І немагчыма было спыніць гэты няспешны аповяд, бо ў ім увесь лёс Надзеі Аляксандраўны Лобач.