Віктар Лівенцаў, будучы Герой Савецкага Саюза, камандзір партызанскага злучэння, у сваёй кнізе «Партызанскі край», (якая, дарэчы, з’яўляецца настольнай у аўтара артыкула, бо была падорана яму за «хорошую учебу и примерное поведение» яшчэ ў школьныя гады) успамінае, што калі яны праходзілі праз Крупскі раён, то выпадкова сустрэліся і з дэсантніцамі. Вось што ён піша: «На небольшой полянке собралась почти вся группа Лены: маленькая и суетливая Анка (Аня Минаева – Д.Х.), прозванная за свой рост «Пуговка»; молодая и красивая, но уже с прядями седых волос Надя (Белова – Д.Х.), комиссар группы Игорь, худощавая Нина (Шинкаренко – Д.Х.), Вера (Ромащенко – Д.Х.) стояла на посту».
Асобна Лівенцаў таксама малюе і партрэт Алены Колесавай: «Действительно, Лена была прекрасным, обаятельным человеком. Вся группа очень любила эту девушку за ее жизнерадостность и простоту, за смелость и находчивость. Среди местного населения она пользовалась большим авторитетом. Гитлеровцы люто ненавидели Колесову. Они называли ее «советский комиссар», а когда узнали, что она имеет боевые ордена, стали называть «комиссар со звездой», обещая большие награды тому, кто захватит ее».
З прыведзенага адрыўка застаецца незразумелай адна дэталь. Лівенцаў піша пра камісара групы Ігара. Больш не ў адной друкаванай крыніцы, таксама ва ўспамінах сучаснікаў згадкі пра Ігара, камісара групы, аўтар артыкула не знайшоў…
Першапачатковым месцам дыслакацыі групы стаў лясны масіў на поўдні Крупскага раёна каля вёскі Мігаўшчына. Адсюль Алена Колесава з Тоней Лапінай пайшлі на дамоўленую яшчэ ў Маскве сустрэчу з камандзірам другой разведвальнай групы Барысам Вацлаўскім. Група мела радыёсувязь з Вялікай Зямлёй. На сустрэчу ў вёсцы Прудок дзяўчаты прыйшлі са зброяй, у ваеннай форме, а Колесава – з ордэнам Чырвонага Сцяга на грудзях. Як мясцовыя жыхары сустракалі пасланцаў Вялікай Зямлі, адзначала ў сваім дзённіку другая дэсантніца, Клаўдзія Міларадава: «Вот мы в белорусской деревне, идем через Словч, подходим к деревне Прудок. Навстречу вышли разодетые девушки. На всех праздничные платья, яркие хустки, цветы в руках. Они радостно подскочили к нам, а одна из них, похожая на цыганочку (Ніна Крышталь, яна потым з сястрой Кацярынай была партызанскай сувязной – Д.Х.), бросилась мне на шею, поцеловала и заплакала. Я ее спросила: «Чего же ты, глупенькая, плачешь?» Она сквозь слезы отвечает: «Да не верится мне, что я вижу здесь, перед собой, своих советских людей, красноармейцев». И Нина наклоняется и целует мой орден. Мы спросили, куда они направляются. Оказывается, нас искать. «Нам сказали, что был тут выброшен десант, так мы и шли к вам». Нас повели в деревню. По пути из кустов к нам выскакивали мужчины. Озираясь по сторонам, они расспрашивали про жизнь на Большой Земле, про фронт, просили газеты».
Але, на жаль, на той раз сустрэча з Вацлаўскім не адбылася, ён своечасова не атрымаў радыёграму з цэнтра. Наступная сустрэча з ім павінна была адбыцца праз пяць дзён. На гэты раз 6 мая 1942 года Колесава накіравала Антаніну Лапіну і Аляксандру Лісіцыну. Дзяўчаты пайшлі ў ваеннай форме, але без зброі. На другі дзень стала вядома, што каля вёскі Выдрыца іх затрымалі мясцовыя паліцэйскія.
Лішай (Ясінская) Раіса Пятроўна ў гады вайны была яшчэ дзяўчынкай, жыла ў Крупках. Яе дзіцячая памяць занатавала наступны эпізод: «Говорят, ведут партизанку. Мы, детвора, высыпали на улицу, видим: идет полицейский с автоматом в руках, за ним девушка в шапке со звездочкой, телогрейке, юбке, сапогах, сзади фин на лошади». Невядома толькі, каго з дэсантніц бачыла Раіса, ды гэта і не прынцыпова.
Пазней, пасля вайны, Антаніна Лапіна распавядала, што іх пабілі, звязалі і адправілі ў Крупкі ў гестапа. Адтуль перавялі ў Барысаўскую турму, праводзілі допыты. Дзяўчаты былі ў ваеннай форме, а Лапіна, да таго ж, з медалём «За адвагу». Яны назвалі толькі тых, хто загінуў пры дэсантаванні, і гэта выратавала вязням жыццё. Іх накіравалі ў канцлагер, адкуль пасля вызвалення ад няволі вярнулася толькі Антаніна.
11 мая, нарэшце, адбылася сустрэча з Вацлаўскім. Праз яго Колесава папрасіла перадаць радыёграму ў Цэнтр з просьбай прыслаць хірурга для нерухомай Зіны. Праз некалькі дзён Вацлаўскі паведаміў, што Цэнтр абяцаў разам з чарговай разведгрупай прыслаць доктара. Але дастаўка ўрача ў варожы тыл па аб’ектыўных прычынах затрымлівалася. Марозава ж вельмі пакутвала ад болю і ад таго, што, на яе думку, з’яўлялася абузай для дзяўчат. Пра няшчасце, якое, па яго словах, адбылося 25 мая, пазней расказваў Рыгор Якаўлевіч Сарока, кіраўнік другой разведвальнай групы. «Разумеючы, што яе, паралізаваную, вылечыць у палявых умовах нельга і што яна з’яўляецца абузай для сябровак, Зіна прыняла, як ёй здавалася, справядлівае рашэнне. Яна папрасіла даць ёй пісталет, каб дапамагчы яго пачысціць і змазаць. Яе просьбу задаволілі, мяркуючы, што гэта неяк адцягне ўвагу ад болю. Але праз кароткі час раздаўся выстрал, смерць наступіла імгненна. Усе глыбока перажывалі гэтую трагедыю, асабліва Лёля, якая ў памяць аб сяброўцы прымацавала на сваёй гімнасцёрцы разам з ордэнам Чырвонага Сцяга Зінін ордэн Чырвонай зоркі. «Цяпер я буду за дваіх біць фашысцкую гадзіну», – сказала Колесава».
Тым часам дэсантніцы абсталявалі свой лагер недалёка ад вёскі Мігаўшчына, пачалі баявую дзейнасць, налажвалі сувязь з мясцовым насельніцтвам. Адным з першых ім пачаў дапамагаць ляснік Аляксей Рашэтнік. Але знайшоўся здраднік, які данёс пра яго сувязі з партызанамі. Уся сям’я патрыёта была расстраляна.
Паміж групамі Вацлаўскага, Сарокі, Колесавай, а пазней яшчэ і Бухава, была ўстаноўлена сувязь і кардынацыя дзеянняў, хаця размяшчаліся яны прыкладна 5-8 кіламетраў адна ад другой і дзейнічалі самастойна.
Дзмітрый ХРОМЧАНКА, кандыдат гістарычных навук.
