Самабытная з’ява ў беларускай літаратуры – гэта байкі. З цягам часу многае з таго, што выклікала гнеў і абурэнне сатырыка, знікла. Але лепшыя яго байкі перажылі свой час. І не толькі з-за таго, што напісаны яны высокапрафесійна і дасціпна, а яшчэ і з-за таго, што шмат якія чалавечыя заганы, што смехам выкрываў Кандрат Крапіва амаль сто гадоў таму, уласцівыя нам і сёння. І цяпер мы бачым дыпламаваных Бараноў, ганарыстых Парсюкоў і іншых каларытных «асоб», пра якіх так і хочацца сказаць радкамі знакамітага сатырыка.
Памятаю, што ў школе, а затым ва ўніверсітэце заняткі, дзе вывучалася творчасць дзядзькі Кандрата, як часцяком называюць яго ў літаратурным асяроддзі, былі аднымі з самых любімых.
– А зараз узгадайце, ці ведаеце вы такіх герояў у жыцці? – пытаўся наш выкладчык.
І адказаць быў гатовы кожны.
– А ці можа спазнае хто ў іх сябе? – правакаваў ён.
Зразумела, яўна не прызнаўся ніхто, але на тых занятках мы доўга гаварылі пра маральныя якасці, прыстойнасць, чалавечыя адносіны, пра тое, што ў жыцці галоўнае, а што другаснае. І зараз на памяці шмат дасціпных радкоў дзядзькі Кандрата, якія ўсплываюць у той час, калі сутыкаешся з чалавекам, падобным да яго герояў. Тады і крыўда не бярэ: што ж, класіка жанру…
Пісьменніку ўдалося ўзняць беларускую байку і сатырычную драматургію на вышыню мастацкай дасканаласці. Таму многія яго творы сталі хрэстаматыйнымі, і па іх вучыцца глядзець на жыццё ўжо якое пакаленне людзей. Ён пісаў аб самым значным, істотным і важным, што наспела і патрабавала грамадскай ацэнкі. Прыстасаванцы, п’яніцы, бюракраты, нягоднікі, прайдзісветы, кар’ерысты, падхалімы, невукі – усім даставалася ад трапнага, вострага слова майстра.
У сваёй аўтабіяграфіі ён занатаваў: «Мною валодала… простае жаданне ўмяшацца ў жыццё, і сёе-тое ў ім паправіць». Бясспрэчна, яму гэта ўдалося.
Давайце і мы ў юбілейныя дні яшчэ раз пачытаем байкі Кандрата Крапівы, а таксама яго драматургічныя творы, атрымаем асалоду ад трапнага мастацкага слова. Можа, яно і нам дапаможа нешта паправіць?! А ці памятаеце, хто такі свінтус грандыёзус?