«Лёс маёй прабабулі – Кацярыны Уладзіміраўны Сіняк, як і лёс пакалення 20-х гадоў, перакрыжавала вайна. І яе аповяд пра той час нельга было слухаць без слёз, ды і сама яна не хавала іх, успамінаючы трагічныя і жудасныя дні.
Чэрвень 1941-га года. Дваццацігадовая Каця працавала тэлефаністкай на камутатары ў вёсцы Ухвала. Падчас яе дзяжурства па тэлефоне паведамілі, што пачалася вайна. Праз дзень-два сувязь абарвалася, але Кацярына, якая заступіла на дзяжурства, усё ж не адыходзіла ад змоўклага тэлефона. Раптам праз акно яна ўбачыла салдат, якія ішлі па дарозе, але не строем, а проста так, крыху збоку ішоў іх камандзір. Каця хуценька выбегла з будынка, падбегла да камандзіра і спытала ў яго, ці можа яна пайсці дадому. Хмурны, змучаны чалавек, выслухаўшы дзяўчыну, дазволіў ёй пакінуць камутатар і дадаў: «Скажите всем, что мы уходим не навсегда, мы еще вернемся, обязательно вернемся».
Гэты выраз прабабуля паўтарыла некалькі разоў, потым дадала: «Вось якія былі людзі... Я на ўсё жыццё запомніла тое, што ён сказаў, як зараз памятаю яго твар... Дзе ён, той камандзір, як склаўся яго лёс?»
Далей прабабуля гаварыла, што па дарозе дадому, за Выдрыцай, яна ўпершыню ўбачыла немцаў, якія ехалі на матацыклах, з сабой яны везлі сабак. У той жа дзень фашысты прыехалі і ў Прудок.
Прабабуля расказвала, што маладыя вясковыя хлопцы і дзяўчаты ўжо на пачатку 1942 года пачалі збірацца і думаць, як звязацца з партызанамі. Дзесьці ў маі 1942 года па вёсцы прайшла чутка, што непадалёку бачылі вайскоўцаў. І хутка яны сустрэлі ў лесе, кіламетры за два ад Прудка, 7 чырвонаармейцаў. Гэта былі дэсантнікі. Камандзір групы Сарока сказаў маладым людзям, што вечарам у вёсцы яны будуць праводзіць сход. Як успамінала прабабуля, на сустрэчу з імі сабраліся амаль усе аднавяскоўцы. Размова ішла аб неабходнасці стварэння партызанскага атрада, аб барацьбе супраць фашыстаў, аб здрадніках сярод мясцовага насельніцтва. І калі такі атрад стварыўся, Кацярына стала партызанскай сувязной – перадавала партызанам звесткі аб фашысцкім гарнізоне, старалася даведацца аб усім, што цікавіла партызан. Яе родныя, гэтак жа, як і іншыя суседзі, пяклі для партызан хлеб, дапамагалі іншымі харчамі.
У пачатку 1943 года з гарнізона было перададзена паведамленне, што акупанты даведаліся аб сувязях гэтай сям’і і суседзяў з партызанамі. Трэба было тэрмінова ўцякаць. І людзі, кінуўшы свае хаты, жывёлу, падаліся ў лес. Там яны знаходзіліся ў сямейным лагеры, які ахоўвалі партызаны атрада імя Варашылава, да вясны 1944 года. А затым пачалася блакада партызанскай зоны. Прабабуля нават назвала дакладную дату – 28 сакавіка карнікі пачалі аблаву. Фашысты акружылі месца, дзе знаходзіўся партызанскі атрад, пачалася страляніна. Некаторыя партызаны загінулі падчас перастрэлкі, некаторых узялі ў палон. Трапілі ў палон і Кацярына, яе бацька, маці і малодшы брат Жэня. Іх адразу павезлі ў Выдрыцу, а затым у Крупкі, у турму. Там яе кожны дзень вадзілі на допыты, бязлітасна білі, задавалі адно і тое ж пытанне: хто былі сувязныя з вёскі? Але ці ж магла выдаць дзяўчына – сваіх родных і блізкіх? Таму і адказвала, што нікога не ведае.
Кацярыну прыгаварылі да расстрэлу, але ў гестапа быў свой чалавек, чэх па нацыянальнасці, які, як кажуць, праўдамі і няпраўдамі змог адправіць дзяўчыну і яшчэ шасцёра яе родзічаў у Германію. Там яна працавала на розных работах, знаходзілася ў розных канцлагерах, пакуль не прыйшло вызваленне.
І яшчэ адзін выпадак час ад часу ўзгадвала прабабуля. Калі вярталіся дадому, з сабой везлі некаторыя рэчы. На адной з сумак падпісалі свой поўны адрас: Мінская вобласць, Крупскі раён, вёска Прудок. На граніцы ва ўсіх правяралі рэчы, сумкі, усё, як гаварыла яна, «до лоскутка». Раптам адзін з правяраючых, зірнуўшы на напісаны адрас, здзіўлена паглядзеў на іх і спытаў: «Вы з Прудка? Бедныя вы дзеці, куды ж вы едзеце? Наш танк заграз у рацэ пры пераправе ў вашай вёсцы, і мы за тры дні не ўбачылі там ніводнага чалавека, ні хат, ні жывёлы... Як вы будзеце разжывацца?» І іх прапусцілі, не крануўшы ніводнай сумкі.
Цяжкім было пасляваеннае жыццё. Амаль уся вёска будавалася занава. Шмат давялося папрацаваць і маёй прабабулі. Але яна заўсёды гаварыла: «Жыццё пражыла сумленна, у вайну ні на імгненне не згубіла веру ў Перамогу, пасля вайны працавалі, дзяцей з мужам пагадавалі, з радасцю сустракаем вас, унукаў і праўнукаў. Хачу толькі аднаго – каб ваш шлях быў добрым і шчаслівым, каб на ім не сустракалася такога гора, як вайна».
Мудрая, лагодная, слаўная – такой засталася ў маёй памяці прабабуля Кацярына Уладзіміраўна Сіняк...»
Марыя БАНДАРОВІЧ, г. Мінск.
