– Што ж вы хочаце, праз пару месяцаў мне споўніцца 95. Пагляньце, колькі на твары маршчынак, – прамовіла Мальвіна Іванаўна і з усмешкай дадала: – Але ж пры любых абставінах, у любым узросце жанчыне хочацца быць прывабнай. І нават калі час закружыў цябе ў шчодрым цвіценні пражытых вёснаў, усё роўна гэта жаданне не губляе сілы.І сапраўды, якая ж яна прыгажуня!

І тут наша размова зайшла пра Дзень Перамогі. Мальвіна Іванаўна з гонарам паведаміла:

– Сёлета да маіх медалёў «За баявыя заслугі», «Партызану Вялікай Айчыннай вайны 1-й ступені», шматлікіх юбілейных узнагарод дабавіўся новы медаль «100 гадоў Узброеным Сілам». Але перад ад’ездам з Мінска ў сваю вёску праўнучка Дзіяна папрасіла яго ў мяне, бо на 9 Мая ў парку Чалюскінцаў яна будзе прымаць удзел у святочнай канцэртнай праграме. У ваеннай форме Дзіяна праспявае песню «Месяц Май», прысвечаную мне. Яна так і сказала: «Са сцэны я аб’яўлю, што гэту песню я прысвячаю прабабулі». А вось у парку Горкага разам з харэаграфічным ансамблем «Хорошки» будзе выступаць і мой праўнук Данііл. Наогул жа, іх у мяне шасцёра. Дачакалася таго, што бачу, па якой дарозе ідуць мае ўнукі і праўнукі. Я вельмі ганаруся імі, а яны ў сваю чаргу ганарацца мной.

І ўсё ж, перш чым весці размову пра Перамогу, Мальвіна Іванаўна зноў нагадала гады вайны:

– Дзесьці ў дваццатых чыслах чэрвеня 1941 года мы, студэнты Барысаўскага педагагічнага вучылішча, рыхтаваліся да апошняга экзамена. Каб добра здаць, я і яшчэ дзве маіх сяброўкі з Крупшчыны пайшлі вучыць у ціхае месца. А калі вярнуліся ў інтэрнат, дзяўчына, якая жыла разам з намі, стаіць уся ў слязах. Аказваецца, яна пачула па радыё паведамленне, што пачалася вайна. Здалі экзамен, там і аб’явілі, што хлопцы павінны прыбыць у ваенкамат, а дзяўчат адправілі па дамах. Білеты на вакзале не прадавалі, бо цягнікі перасталі ўжо хадзіць. Узялі мы якія-ніякія пажыткі і рушылі пяшком з Барысава. Адна дзяўчына з Плісы, другая – з Красноўкі, а мне на хутар Рэпішча трэба было. За два дні з горам папалам дабраліся дадому. Але ўжо тады зведалі абстрэлы з самалётаў, пабачылі разбураныя хаты, забітых і параненых.

У гэтыя ліхія часіны не магла дзяўчына сядзець, склаўшы рукі. Да іх у дом сталі прыходзіць узброеныя людзі. А калі ва ўхвальскіх лясах з’явіліся партызаны, то бацька і дачка пачалі наладжваць з імі сувязь. Спачатку даваліся невялікія даручэнні – даставаць алоўкі і паперу, прадукты харчавання, а затым ужо і больш складаныя – раздабыць медыкаменты, распаўсюдзіць лістоўкі Савінфармбюро, сабраць інфармацыю аб нямецкіх умацаваннях (у Сакалавічах ужо стаяў нямецкі гарнізон), аб руху эшалонаў па чыгунцы. І ўсе найбольш важныя даручэнні выконвала Мальвіна, якая лічылася галоўнай сувязной.

– Пакуль можна было, партызаны прыходзілі да нас дамоў, часам усе данясенні я пакідала ў дамоўленым месцы, а калі надараліся тэрміновыя, то сама насіла ў атрад, – успамінала Мальвіна Іванаўна. – Хадзіць у лес даводзілася часта. То медыкаменты трэба было перадаць, то правесці ў атрад свайго чалавека. Бясспрэчна, што на шляху ўзнікалі самыя розныя непрадбачаныя сітуацыі.

І мы пачулі шматлікія эпізоды з жыцця сувязной. Пра многія з іх, а таксама пра арышт Мальвіны і яе бацькі Івана Фёдаравіча Калашнікава падрабязна напісана ў кнізе Героя Савецкага Саюза Сяргея Жуніна «Ад Дняпра да Буга».                                                                                                

– Вызваленне Беларусі прыйшло, – працягвала жанчына. – Бацька пайшоў на фронт, прымаў удзел у вайне з Японіяй. Дамоў вярнуўся толькі ў 1947 годзе. А я пачала настаўнічаць ужо ўвосень 1944 года. Хаця і не было ў мяне педагагічнай адукацыі, выкладала адразу ў чатырох класах, дзе вучыліся і пераросткі. Не проста было правесці першы ўрок. Усе дзеткі свае, вясковыя. Называлі мяне проста па імя. Ідучы ў школу, доўга думала, як мне сябе павесці. І знаёмства наша пачала з таго, што сказала ім, што я крыху старэй за іх і трэба зваць мяне Мальвінай Іванаўнай. Тады ж не было на чым пісаць, на чым сядзець. Адзіны мужчына ў вёсцы ўзяў у Сакалавічах каня і прывёз з Крупак чатыры доўгія лаўкі. Вучні ж мае прыйшлі ў клас босенькімі, у бедненькім адзенні. З Сакалавіч прывезлі дошку і крэйду. Далі чарнільніцы-невылівашкі, з хімічнага алоўка я зрабіла чарнілы, выдала драўляныя ручкі з пер’ямі, па алоўку і па два сшыткі. Не хапала і кніг. У Рэпішчы, напрыклад, быў адзін буквар на дваіх – на мяне і дзяўчынку, якая хадзіла ў школу.

Мальвіна Іванаўна адзначыла, што ў яе захаваўся акт праверкі раённага аддзела народнай адукацыі. Там было напісана, што вучні 1-га класа добра чытаюць і лічаць, і ў яе пыталіся, якім метадам яна дабілася гэтага? А настаўніца, калі бачыла, што хтосьці адстае, пакідала яго на дадатковыя заняткі, бо падтрымлівала імкненне дзяцей спасцігаць адукацыю.

Мінуў амаль год, як краіна была вызвалена ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў. На хутары Рэпішча радыё не было. А ў суседняй вёсцы Скакоўка пакінулі партызана-медыка, каб дапамагаў людзям лячыць хваробы.

– І вось 9 мая ён прыйшоў да нас і сказаў, што наступіла Перамога, – гаварыла Мальвіна Іванаўна, час ад часу выціраючы няпрошаныя слёзы. – Мы хацелі яго падняць, але ў нас не было сілы. Усе плакалі ад радасці. Многія ўжо ведалі, хто загінуў, хто прапаў без вестак. А вось у мяне не было звестак ні пра брата Івана, ні пра сястру Эму, якія жылі ў г. Чэрнь Тульскай вобласці. Калі пачалася вайна, сястру мабілізавалі і яна працавала ў шпіталі медсястрой. Брат быў ваенным, і па дарозе на фронт адправіў нам пісьмо са Слаўнага, у якім напісаў: «Калі Гітлер захацеў атрымаць кулю, ён яе атрымае». Гэтыя словы я запомніла на ўсё жыццё.

Як расказала далей Мальвіна Іванаўна, яна пісала пісьмы па адрасу, дзе жыла Эма, але прыходзіў адказ, што адрасат тут не пражывае. Тады быў пасланы запыт у ваенкамат, і нарэшце прыйшоў падрабязны адказ: «На жаль, паведамляем вам страшную вестку – ваша сястра загінула 23 лютага 1942 года, калі была бамбёжка шпіталя. Хто мог ісці, пакінуў шпіталь сам, а медсёстрам далі загад завесці ў бамбасховішча тых, хто не мог сам рухацца. Эмілія ўзяла пад рукі двух параненых, вывела на вуліцу, і тут зноў налёт. Тры асколкі трапілі ў яе, і яна пажыла яшчэ пяць гадзін. Разам з ёй загінулі і тыя хлопцы». На брата прыйшло паведамленне, што ён прапаў без вестак.

У кожнага, хто перажыў вайну, – сваё гора, свой боль. На цэлую кнігу ўспамінаў хопіць. «Каб у мяне быў добры зрок, то я запісала б усе свае думкі і разважанні», – зазначыла жанчына. – Але, спадзяюся, што гэта зробяць мае праўнукі.

Ідзе час. Гады даюць аб сабе знаць хваробамі, але Мальвіна Іванаўна не скардзіцца і не падае выгляду. У яе на ўсіх хапае і сэрца, і сіл, перад усімі яна сумленная і адкрытая. Апошнія зімы жыве ў дачкі Валянціны ў Мінску, дапамагае расціць праўнукаў. А значыць, жыццё працягваецца і ёсць у ім сэнс. Яна вучыць іх, каб яны з дабром адносіліся да людзей, бо дабро, як вядома, дабром і вяртаецца.