– Сёння спаўняецца 78 гадоў з таго часу, калі Хатынь была спалена фашыстамі, –  адкрываючы мітынг, гаварыла дырэктар Крупскага гісторыка-краязнаўчага музея Тамара Бальбот. – І сёння мы яшчэ раз успомнім тыя жахлівыя старонкі, якія выпалі на долю жыхароў гэтай беларускай вёскі.

Выступаючы перад старшакласнікамі СШ № 1 г. Крупкі, Тамара Уладзіміраўна разам з навуковым супрацоўнікам мастацкай галерэі горада Хрысцінай Жукавай расказалі аб тым, што Хатынь стала сімвалам непамерных выпрабаванняў беларусаў, што яна прадстаўляе 186 беларускіх вёсак, знішчаных у гады вайны разам з іх жыхарамі.

...У другой палове дня 22 сакавіка 1943 года азвярэлыя фашысты ўварваліся ў гэту вёску і акружылі яе. Жыхары нічога не ведалі аб тым, што раніцай у 6 км ад Хатыні партызанамі была абстраляна аўтакалона фашыстаў і ў выніку нападзення забіты нямецкі афіцэр. Але ні ў чым не павінным людзям фашысты ўжо вынеслі смяротны прыгавор.

Калі ўсё насельніцтва вёскі было ў хляве, фашысты зачынілі дзверы, абклалі саломай, аблілі бензінам і падпалілі. Драўляны хлеў імгненна загарэўся. У дыме задыхаліся і плакалі дзеці. Дарослыя спрабавалі выратаваць дзяцей. Пад націскам дзясяткаў чалавечых целаў не вытрымалі і паваліліся дзверы. У вопратцы, якая гарэла, ахопленыя жахам, людзі кінуліся бегчы, але тых, хто вырваўся з полымя, фашысты расстрэльвалі з аўтаматаў і кулямётаў. У агні жывымі згарэлі 149 жыхароў вёскі, з іх 75 дзяцей да 16-гадовага ўзросту. Вёска была ўшчэнт разрабавана і спалена.

Адзіны дарослы сведка хатынскай трагедыі – 56-гадовы вясковы каваль Іосіф Камінскі, які абгарэў і быў паранены, прыйшоў у свядомасць позна ноччу, калі фашыстаў ужо не было ў вёсцы. Яму давялося перажыць яшчэ адзін цяжкі ўдар: сярод трупаў аднасяльчан ён знайшоў свайго сына. Хлопчык быў смяротна паранены ў жывот, атрымаў моцныя апёкі. Ён памёр на руках у бацькі. Гэты трагічны момант з жыцця Іосіфа Камінскага пакладзены ў аснову стварэння адзінай скульптуры мемарыяльнага комплексу «Хатынь»  – «Непакораны чалавек». Боль, гнеў і смутак адлюстраваны на твары Камінскага. Яго моцныя сялянскія рукі трымаюць цела закатаванага сына...

Трагедыю, аналагічную хатынскай, перажылі сотні беларускіх вёсак, у тым ліку і на нашай Крупшчыне. Тут былі спалены поўнасцю 10 і часткова 12 вёсак. У Хатыні на белай сцяне могілак вёсак ёсць і назвы вёсак з нашага раёна, якія былі спалены фашыстамі дашчэнту. Гэта Узнаж, дзе загінуў 361 жыхар, і Сомры – тут загінула 132 жыхары.

Пасля ўшанавання памяці ўсіх загінулых мірных жыхароў у Вялікай Айчыннай вайне хвілінай маўчання да помніка былі ўскладзены жывыя кветкі.

Хатынь. Не, не забыць цябе ніколі, як не забыць і іншыя вёскі, тых людзей, якія загінулі ў віхуры пажараў. Плывуць і плывуць над Хатынню жалобныя гукі званоў. Яны заклікаюць: «Людзі свету, помніце гэта! Навек пракляніце фашызм! Будзьце пільнымі!»