Якаў Бяляеў нарадзіўся ў сялянскай сям’і ў вёсцы Піхалёва, што ва Іванаўскай вобласці, 15 сакавіка 1918 года. Сям’я Бяляевых, як і ўсе ў той час, жыла ў клопатах, як пракарміць і апрануць шасцёра дзяцей – Паўла, Івана, Лізавету, Надзею, Якава, Мікалая, як ім даць адукацыю. Дзеці з Піхалёва хадзілі ў пачатковую школу, якая знаходзілася за паўтара кіламетра, у суседнім Князеве. Пасля яе заканчэння бацькі вырашылі адправіць Яшу да сястры Надзеі, якая ўжо была замужам і жыла ў Кінешме. У хуткім часе хлопец уладкаваўся на работу ў пажарна-вартавую ахову хлебнай базы, а ў верасні 1938 года быў прызваны на службу ў армію. Удзельнічаў у вызваленчым паходзе Чырвонай арміі ў Заходнюю Беларусь, у савецка-фінляндскай вайне 1939–1940 гадоў. Узнагароджаны медалём «За адвагу», адзначаны значком «Выдатнік-танкіст».

Да пачатку Вялікай Айчыннай вайны Якаў Бяляеў быў камандзірам 69-га асобнага разведвальнага батальёна 100-й стралковай дывізіі дваццатай арміі Заходняга фронту. У лісце на прадстаўленне яго да ўзнагароды адзначаны два баявыя эпізоды.

Ішоў трэці дзень вайны. Дывізія вяла абарончыя баі пад Мінскам. Раніцай 25 чэрвеня ў раёне Астрашыцкага гарадка разведку вялі два браневікі дваццатага разведбата. Адным з іх камандаваў сяржант Якаў Бяляеў. Раптам ён убачыў, што на дарогу выскачыла падвода. Чалавек, што ехаў на ёй, расказаў, што паўночней Астрашыцкага гарадка на парашутах высадзіліся немцы, затым там садзіліся самалёты, з якіх выгружалі танкі і гарматы.

Накіраваўшы падводу ў лес да сваіх, Якаў Бяляеў вырашыў рызыкнуць і праехаць далей, наколькі будзе магчыма. Раптам наперадзе ён убачыў два лёгкія танкі і некалькі аўтамашын. Немцы спыніліся, аглядваючы мясцовасць і звяраючыся з картай. 

Бяляеў загадаў другой машыне вярнуцца ў штаб і дакласці аб высадцы дэсанта. Сам жа вырашыў іх затрымаць. Пакінуўшы шафёра ў машыне, ён узяў гранаты, выбраўся з браневіка і скрыўся ў траве. Дарэмна напарнік спрабаваў па руху травы вызначыць, дзе Бяляеў. Той лічыўся адным з лепшых майстроў маскіроўкі. 

І тут раздаўся выбух. Пасля таго, як рассеяўся дым, можна было ўбачыць нямецкі танк з разарванай гусеніцай. Другі выбух раздаўся пазней, калі вадзіцель бронемашыны ўжо вёў агонь з кулямёта па машынах. Легкавушка ўспыхнула і задымілася. Салдаты цэлымі і здаровымі вярнуліся да сваіх.

У «Кароткім канкрэтным пераказе асабістага баявога вопыту або заслуг» было сказана, што Якаў Бяляеў у раёне Астрашыцкага гарадка 25 чэрвеня 1941 года сваімі смелымі дзеяннямі знішчыў нямецкі танк, тры матацыклы і некалькі чалавек пяхоты праціўніка, а сваю машыну вывеў цэлай і непашкоджанай».

7 ліпеня 1941 года каля вёскі Сомры Якаў Бяляеў прыняў свой апошні бой. Бранярота, якая складалася з пяці машын і групы стралкоў, павінна была прыкрыць паўднёва-заходнюю ўскраіну Сомраў – толькі праз яе вораг мог прабіцца да магістралі Мінск – Магілёў. Лабавай атакай узяць вёску немцы не змаглі і сталі абыходзіць бронероту з фланга, спрабуючы вырашыць дзве задачы: акружыць яе і прабіцца да дарогі, па якой адыходзілі асноўныя сілы палка.

Пазней камандзір дывізіі генерал-маёр Русіянаў успамінаў: «Становішча тут склалася крытычнае. І тады камандзір разведвальнага батальёна маёр Барташ загадаў старшаму сяржанту Бяляеву і сяржанту Пахомаву выставіць свае браневікі на пагражальны ўчастак. Гэта былі надзейныя і вопытныя байцы. 

Браневікі Бяляева і Пахомава на вялікай хуткасці рушылі наперарэз немцам, якія заходзілі ў фланг батальёна. Укрыўшыся за паўразбураным каменным хлевам, Бяляеў чакаў, пакуль бронетранспарцёры падыдуць на дастаткова блізкую адлегласць. Вось адзін з іх паказаўся з-за павароту. Старшы сяржант даў доўгую чаргу з кулямёта. Бронетранспарцёр стаў, а затым густа задыміў – кулі трапілі ў бензабак. Пяхоту, што рассыпалася ў розныя бакі, Бяляеў скасіў трапным кулямётным агнём. Пратрымацца трэба было 20-30 хвілін, але яны цягнуліся доўга.

Бронетранспарцёр, які выскачыў аднекуль збоку, трыма стрэламі з гарматы пашкодзіў бранявік Бяляева. Вадзіцель быў паражоны напавал. Сам Бяляеў, атрымаўшы цяжкое раненне, на нейкае імгненне страціў прытомнасць. Апрытомнеў ён ад едкага дыму – бранявік гарэў. Але кулямёт быў цэлы, і герой, які сцякаў крывёю, працягваў змагацца ў палаючай машыне.

Доўгімі чэргамі ён падпаліў адзін бронетранспарцёр, затым пашкодзіў другі. Разведчыкі кінуліся да палаючага браневіка і выцягнулі з яго старшага сяржанта Бяляева, які быў абпалены і без прытомнасці. Так і не прыйшоўшы ў сябе, герой праз нейкі час памер. Цаной свайго жыцця ён забяспечыў разгром фашыстаў у вёсцы Сомры».

31 жніўня 1941 года Указам Прэзідыума Вярхоўнага Савета СССР Якаву Дзмітрыевічу Бяляеву пасмяротна было прысвоена званне Героя Савецкага Саюза. Ён быў пахаваны ў лесе каля вёскі Сомры.

Восенню 1961 года астанкі Якава Бяляева і яго баявых сяброў былі ўрачыста перапахаваны на гарадскіх могілках раённага цэнтра Крупкі. 9 мая 1962 года ў Дзень Перамогі ў Крупках адбылося ўрачыстае адкрыццё помніка Якаву Дзмітрыевічу Бяляеву. На гранітным абеліску высечаны надпіс: «Тут пахаваны савецкія воіны, якія загінулі ў баях з нямецка-фашысцкімі захопнікамі 1941-1945 гадоў – Герой Савецкага Саюза Я.Д. Бяляеў і яго баявыя сябры».

Да месца адзначыць, што Стараслабодская базавая школа насіла імя 100-й ордэна Леніна стралковай дывізіі, якая гераічна змагалася ў тых месцах. І вось 23 лістапада 2003 года з нагоды ўрачыстага святкавання 80-годдзя з дня стварэння гэтай дывізіі быў адкрыты барэльеф Якаву Бяляеву. У 1964 годзе былая Федэратыўная вуліца ў Кінешме была перайменавана ў вуліцу Якава Бяляева. Яго імем названа вуліца ў Першамайскім раёне горада Мінска (ваенны гарадок Уручча). Імя героя носіць і вуліца ў горадзе Крупкі. Яго імя высечана на адной з пліт у мемарыяльнай зале Герояў Савецкага Саюза ў Беларускім Дзяржаўным музеі гісторыі Вялікай Айчыннай вайны.

Вечная памяць герою, які аддаў сваё жыццё за нашу Радзіму.