Сказаць, што я была здзіўлена – гэта нічога не сказаць. Я і ўявіць сабе не магла, што такое магчыма – цэлы, гаворачы сучаснай мовай, квартал сярэднявечнага ўсходнеславянскага горада. І размешчаны ён як раз на месцы дзядзінца старажытнага Бярэсця. У гэтым унікальным музеі, які, дарэчы, адзіны ў свеце ў такім фармаце, можна на свае вочы ўбачыць, як жылі людзі аж дзесяць стагоддзяў таму!
У цэнтры павільёна пад шкляным купалам – раскоп, які займае плошчу 1 118 м². На глыбіні чатырох метраў знаходзіцца частка рамесніцкага квартала – 28 жылых і гаспадарчых пабудоў XIII ст., дзве вулічныя маставыя, частакол, рэшткі глінабітных печаў. Усё адзін у адзін, як было даўней. Раскоп закансерваваны ў тым выглядзе, у якім ён праляжаў з ХIII стагоддзя і якім яго знайшлі археолагі ў 1960-70-я гады. А ўдалося гэта дзякуючы намаганням доктара гістарычных навук, прафесара Пятра Лысенкі, пра якога можна даведацца на спецыяльнай экспазіцыі музея.
Вельмі ўражвае тое, якое ўсё было маленькае! І пабудовы, і людзі, і жывёлы. Відаць, што жыллё прылягала адзін да аднаго вельмі блізка, на адлегласці 0,5 метраў. Падчас экскурсіі нам расказалі, што ў той час у эканоміцы горада асноўнае значэнне мелі земляробства і жывёлагадоўля. Вырошчвалі жыта, пшаніцу, авёс, агуркі, моркву, цыбулю і іншую гародніну. Сярод раскопак былі знойдзены земляробчыя прылады.
Вельмі цікава было даведацца, як гэта ўсё ўдаецца захоўваць у першасным стане? Аказваецца, каб захаваць драўляныя канструкцыі, група беларускіх навукоўцаў закансервавала драўніну ў палявых умовах. Вучоныя нанеслі павярхоўна і глыбінна водны раствор фенолавых спіртоў, а затым зрабілі тэрмаапрацоўку. І цяпер у павільёне падтрымліваецца пэўная тэмпература і вільготнасць, каб экспанаты не разбураліся.
Але гэта яшчэ не ўсё. Па абодвух баках раскопа размешчаны экспазіцыйныя залы. Там прадстаўлена каля 1 000 прадметаў. Можна даведацца пра гісторыю старажытнага Бярэсця, рамёствы, звязаныя з апрацоўкай жалеза і каляровага металу, упрыгожванні і шмат яшчэ чаго цікавага.
Унікальнымі знаходкамі з’яўляюцца шахматная фігурка караля і самшытавы грэбень з выразанымі 13 літарамі кірыліцы, якім прысвоены статус гісторыка-культурнай каштоўнасці катэгорыі «1». Гэта значыць, што іх адметныя духоўныя, мастацкія і дакументальныя вартасці маюць міжнародную значнасць.
Вельмі вялікія ўражанні засталіся ад наведвання гэтага незвычайнага музея. На памяць – веды, фотаздымкі, сувеніры. І, калі ў мяне будзе такая магчымасць, я зноў бы хацела там пабыць. Цяпер, як мне здаецца, больш удумліва і грунтоўна агледзець экспазіцыю.
Турыстаў там нямала. Кожны, хто ведае, не прапускае магчымасці так глыбока акунуцца ў гісторыю. Раю тым, хто наведвае Брэстчыну, зазірнуць у старажытную эпоху, гэта сапраўды цікава.
Сафія БАРАДАЎКА.
Фота аўтара.
