Святкуецца за восем тыдняў перад Вялікаднем. Можа прыпадаць на другую палову лютага – першую палову сакавіка. Гэта і абумовіла асноўны сэнс Масленіцы – праводзіны зімы і чаканне хуткага надыходу вясны.
– Масленіца – адно з самых вясёлых і гуллівых свят беларусаў, – расказвае дырэктар Крупскай раённай бібліятэкі імя Я.Купалы Наталля Купрыянава. – Спалучае ў сабе зімовыя і вясновыя абрады, песні, гульні, карагоды.
Кожны дзень масленічнага тыдня мае сваю назву, якая гаворыць аб тым, што ў гэты дзень трэба рабіць. Вядома, зараз цяжка захаваць усе звычаі і абрады, бо масленічны тыдзень у нас – звычайны працоўны. Але даведацца пра іх будзе цікава.
– Масленіца – гэта не толькі бліны, – працягвае Наталля Міхайлаўна. – На Масленіцу абавязак чалавека – дапамагчы прагнаць зіму, абудзіць прыроду. Яшчэ адзін сэнс свята – усталяванне міжродавых і міжсуседскіх сувязей. На гэта і накіраваны ўсе масленічныя традыцыі. У панядзелак была «сустрэча». У гэты дзень наладжвалі катанні з горак. Нашы продкі верылі, што катанні будуць спрыяць росту льна і збожжа. А калі няма снегу, можна гушкацца на арэлях. Майстравалі ў гэты дзень пудзіла Масленіцы. Аўторак – «зайгрыш». Зразумела, пачыналіся гульні, частавалі адзін аднаго блінамі. Серада – «ласун». Назва гаворыць сама за сябе. Гаспадыні гатавалі розныя прысмакі, а на першым месцы – бліны. Чацвер – «разгуляй». Каб дапамагчы сонцу прагнаць зіму, ладзілі катанні на конях па гадзіннікавай стрэлцы. У пятніцу – знакамітыя «цешчыны бліны». У гэты «жаночы» дзень цешча прымае ў гасцях зяця. Аднавяскоўцы наведваюць сваіх родзічаў у суботу, якае мае назву «залоўкіны вячоркі». Нядзеля на Масленічным тыдні – апошні дзень перад Вялікім сямітыднёвым постам – называецца даравальнай. У гэты дзень прынята прасіць прабачэння ў родных і знаёмых, якіх пакрыўдзілі. Пудзіла Масленіцы апошні раз вадзілі па вуліцах, а затым спальвалі на вялікім вогнішчы. Абрад суправаджаўся песнямі, танцамі, карагодамі. Галоўная ежа на Масленіцу – масла, сыр, і канешне, бліны: жытнія, пшанічныя, грэчневыя, з маслам, са смятанай, з мёдам. Нездарма даследчыкі культуры кажуць, што бліны – гэта сімвал сонца. А ўжыванне сімвалічнай стравы спрыяе набліжэнню вясны.
Існуюць прыкметы, звязаныя са святам. «Якое надвор’е ў даравальны дзень, такое і на Вялікдзень», «У даравальную нядзелю трэба рана легчы спаць, каб заснуць да поўначы, тады раніцай заўсёды будзе лёгка прачынацца». Хочаце – верце, а хочаце – праверце.
Іна ГАРА.
