Аб’ядноўвае іх тое, што яны не проста землякі-крупчане, а яшчэ і суседзі па вёсках. Аляксей родам з Чарнавосава, а Барыс з Ухвалы. У аднаго і другога складаны жыццёвы лёс: у Аляксея рана, калі яму споўнілася толькі 9 гадоў, памерла маці, у Барыса – нямецкія акупанты згубілі ўсю сям’ю. І важны момант – юнакі ў час вайны не скарыліся перад акупантамі, а актыўна ўключыліся ў барацьбу з гітлераўцамі ў складзе восьмай партызанскай брыгады, за свае подзвігі ўдастоены ўрадавых узнагарод. Абодва загінулі ў няроўных баях – падарвалі сябе гранатамі.
Матэрыял аб малавядомых старонках жыцця Лукашэвіча і Крывашэіна заснаваны на дакументах па ўзнагароджванню іх урадавымі ўзнагародамі, успамінах партызан, камандзіраў Цярноўскага, Інякіна, Жуніна, якія блізка ведалі юнакоў-герояў.
Аляксей Лукашэвіч нарадзіўся ў 1924 годзе. Ён рана застаўся без маці. З цягам часу стаў выхаванцам у вайсковай часці, затым яго накіравалі ў адзін з дзіцячых дамоў у Крым. Там праз тры гады юнак і сустрэў вайну. Калі гітлераўцы захапілі Крымскі паўвостраў, вывезці адтуль дзяцей не змаглі. Дзіцячы дом быў акружаны калючым дротам, выстаўлена ахова. Аляксей здолеў збегчы і доўгі час дабіраўся ў родныя мясціны. Дома Аляксей, якому споўнілася 17 гадоў, пачаў шукаць кантакты з народнымі мсціўцамі, якія ў 1942 годзе пачалі дзейнічаць у лясных наваколлях вёсак Гумны і Ухвала. Аднойчы ён сустрэўся з партызанамі будучай 8-й партызанскай брыгады. Хлопец быў прыняты ў атрад, а праз месяц пусціў пад адхон свой першы варожы эшалон. Пазней у наградным лісце з нагоды прысваення звання Героя Савецкага Саюза было адзначана наступнае: «Первым осуществил минирование железнодорожного полотна, положил начало зарождению и деятельности подрывных групп на железнодорожных коммуникациях».
Згодна з узнагароднымі дакументамі, Лукашэвіч пусціў пад адхон 9 варожых эшалонаў, у тым ліку 15 ліпеня 1942 года ў складзе дыверсійнай групы замініраваў чыгуначнае палатно ў раёне вёскі Красноўка Крупскага раёна. У выніку крушэння эшалона з жывой сілай загінулі каля 200 і былі паранены каля 250 гітлераўцаў. Чыгунка не працавала каля 30 гадзін. 14 верасня гэтага ж года ў раёне пасёлка Бобр адважны падрыўнік пусціў пад адхон варожы эшалон. Былі знішчаны і пашкоджаны 21 платформа, 42 аўтамашыны, узарвана цыстэрна з бензінам. Рух цягнікоў спыніўся на 10 гадзін. Лукашэвіч прыняў удзел у разгроме пяці паліцэйскіх упраў, засадах на пасялковых дарогах, не адзін раз узрываў падземны кабель, які пралягаў праз тэрыторыю Крупскага раёна і непасрэдна звязваў стаўку Гітлера з фронтам. Былы камандзір 28-га камсамольскага атрада, у склад якога ўваходзіў і Лукашэвіч, Аляксандр Аляксеевіч Тарноўскі ўспамінаў, што «он снискал необыкновенную любовь и уважение партизан. Про этого паренька говорили «мал золотник, да дорог».
Восенню 1943 года супраць партызан, якія дзейнічалі на тэрыторыі Крупскага і суседніх з ім раёнах, пачалася карная аперацыя. Некалькі дзён працягваліся жорсткія баі. Партызанскаму камандаванню патрэбны былі звесткі аб слабых месцах у пазіцыях карнікаў. 13 кастрычніка баявая разведвальная група, у якую ўваходзіў і Аляксей, выконвала заданне і трапіла ў засаду каля вёскі Зелянькова Круглянскага раёна. Хутка баявыя таварышы Тарасаў і Максімаў былі забітыя, і малады партызан застаўся адзін супраць ворагаў. Амаль гадзіну працягваўся няроўны паядынак. Калі скончыліся патроны, Лукашэвіч падарваў сябе і ворагаў апошняй гранатай, каб не трапіць у палон. Вось што расказаў пра гэты бой у кнізе ўспамінаў С.Р. Жунін: «Силы были слишком неравны – трое партизан и взвод фашистов. Бой был жестоким. После гибели товарищей Алеша продолжал вести бой до последнего патрона. Немцы решили, видимо, взять его живым. Атака. Лукашевич забрасывает врага гранатами, но и сам ранен вторично. Истекая кровью, он все же находит силы поставить последнюю гранату на боевой взвод. Немцы в двух шагах. Тогда, приподнявшись на локте, Алеша разжал пальцы. Когда рассеялся дым от взрыва гранаты, рядом с телом Алексея остались лежать еще три убитых фашыста».
Партызанскае камандаванне прадставіла юнака да вышэйшай узнагароды СССР. Пахаваны Лукашэвіч недалёка ад месца паядынку – у вёсцы Глыбокае Круглянскага раёна. На яго магіле ўстаноўлены помнік, а ў вёсцы Ухвала Крупскага раёна – бюст. Яго імя носіць Ухвальская школа.
(Працяг будзе).
Дзмітрый ХРОМЧАНКА, кандыдат гістарычных навук.
