Неяк мы ўзгадвалі пра яго, але коратка. І вось з’явілася магчымасць дадаць больш звестак.

У канцы чэрвеня 1941 года, як адзначалася ва ўзнагародным лісце з нагоды ўзнагароджвання ордэнам Айчыннай вайны першай ступені, ён па заданні Цэнтральнага Камітэты КП (б)Б і НКДБ Беларусі быў накіраваны ў тыл нямецка-фашысцкіх войск у якасці кіраўніка партызанскага атрада.

На самой справе падзеі развіваліся некалькі па-іншаму. Капітан дзяржаўнай бяспекі Васілеўскі ў складзе зводнага атрада чэкістаў трымаў абарону на рацэ Бярэзіна. Доўга змагацца супраць пераважаючых сіл праціўніка не змаглі і вымушаны былі адступіць. Васілеўскі атрымаў заданне арганізаваць антыфашысцкі рух супраціву на часова акупіраванай тэрыторыі. На чале 20-ці добраахвотнікаў ён пад масіраваным перакрыжаваным агнём перайшоў лінію фронту. Месцам дыслакацыі атрада камандзір выбраў лясны масіў на стыку Бярэзінскага, Крупскага і Бялыніцкага раёнаў недалёка ад вёскі Матошка. Хутка да атрада пачалі далучацца добра­ахвотнікі з ліку мясцовых жыхароў і чырвонаармейцаў, якія таксама аказаліся на тэрыторыі, занятай ворагамі.

Усе былі ўпэўнены, што нямецкая акупацыя – з’ява часовая, хутка пачне наступленне Чырвоная Армія. Васілеўскі і супрацоўнікі НКДБ адкрыта хадзілі па вёсках у ваеннай форме, заклікалі весці барацьбу супраць ворага.

Актыўная баявая дзейнасць атрада выклікала адпаведную рэакцыю з боку нямецкіх спецслужб. Болей таго, паколькі чэкісты хадзілі ў ваеннай форме са знакамі адрознення, нямецкім уладам хутка стала вядома пра існаванні вялікага атрада і «каких-то больших начальников».

8 верасня 1941 года каля 200 гітлераўцаў акружылі партызанскі лагер, але ахова своечасова заўважыла ворага і адкрыла агонь. Васілеўскі з групай партызан, чэкістаў з боем прарваўся з акружэння і часова спыніўся ва ўрочышчы Пухаўшчына каля вёскі Гібайлавічы (яна была перайменавана ў Знаменку). Але ў кастрычніку 1941 года гітлераўцы акружылі партызанскі лагер і атраду зноў давялося з боем прарываць кола карнікаў. Партызаны адступілі ў лясны масіў у Талачынскім раёне. Раненне, па іншых звестках цяжкая хвароба, не дазволілі Васілеўскаму працягваць баявыя дзеянні. 3 Васілеўскім застаўся яго баявы сябра і былы саслужывец сяржант дзяржбяспекі Уладзімір Лявошка. Астатняя ж група партызан пачала рухацца ў бок фронту.

Васілеўскі і Лявошка засталіся на месцы, каб пасля выздараўлення камандзіра прадоўжыць узброеную барацьбу. Недахоп прадуктаў харчавання прымусіў Лявошку звярнуцца да аднаго з мясцовых жыхароў. Але той аказаўся здраднікам. Ён прывёў да зямлянкі карнікаў. Прапанову здацца чэкісты не прынялі...

У час бою Васілеўскі і Лявошка адстрэльваліся да апошняга, пакуль гітлераўцы не закідалі зямлянку гранатамі. Так яны і засталіся непахаванымі ў гэтай зямлянцы, якая стала для іх магілай, пакуль у жніўні 1999 года былі выпадкова зной­дзены. 15 чэрвеня 2000 года чэкісты з воінскімі шанаваннямі былі перапахаваны на Усходніх могілках у Мінску. Узнагароды, асабістыя дакументы і рэчы, фотаздымкі Арцемія Васілеўскага і Уладзіміра Лявошкі экспануюцца ў зале Гісторыі, Доблесці і Славы сталічнага ўпраўлення КДБ.

На месцы ж зямлянкі быў устаноўлены памятны знак з надпісам «Сотрудникам Минского управления госбезопасности, геройски павшим за свободу Родины. От благодарных потомков» .

Дзмітрый ХРОМЧАНКА, кандыдат

гістарычных навук.