Шмат кропак над і ў маім разуменні расставіў этымалагічны слоўнік фразеалагізмаў Івана Лепешава. Чытала – не адарвацца. Асабліва зацікавілі ўласна беларускія, нашы, самабытныя.

Дык вось, слова лынды як асобнага ў літаратурнай мове няма. У паўднёвазаходніх гаворках так называюць ногі. Лынды біць – дарма схадзіць. А ў літаратурнай мове прыжыўся яшчэ і са значэннем «гультаяваць, марнаваць час».

Тое ж і з бібікамі. І такога слова ў літаратурнай мове няма. Аказваецца, утварылася яно паўтарэннем дзеяслоўнай асновы біць. Бібікі біць – гультаяваць.

Байда – устарэлае слова са значэннем барка – рачное судна на Дняпры. Лічылася, што праца людзей на байдзе ў перыяд навігацыі – нявартая справа. Асабліва так меркавалі тыя, хто заставаўся ў меньшасці працаваць па гаспадарцы.

Яшчэ можна біць брынды і тылылы – сэнс аналагічны.

Займаецца пустой справай і той, хто сабакам сена косіць. Дасціпны выраз каламбурнага характару. Мне вельмі падабаецца.

А хто ж такая варона загуменная? Гэта нерастаропны чалавек, разявака. Тут да пераноснага значэння слова варона (разяватая) каламбурна дапоўніўся сакавіты прыметнік. Фразеалагізм гэты ўжываецца даволі часта.

У каго ж вароты пірагамі падпёрты? Аказваецца, так кажуць пра багатага чалавека, у якога ўсяго ўволю, колькі хочаш. У аснове – нерэальны вобраз, узяты з народных казак.

Калі нехта жадае поўнасцю падпарадкаваць сваёй волі іншага чалавека, то ён выкруціць з яго сырыцу. Сырыца – выраб­леная скура, якую ў працэсе апрацоўкі пасля вымочвання мнуць і выкручваюць.

А калі гнеўна, з абурэннем гаворыць ці пагражае – то дае Перуна (маюцца на ўвазе перуновы стрэлы – маланкі).

Калі ж чалавек дае пудла, то ён вельмі памыляецца. Гэты выраз паходзіць з мовы паляўнічых, дзе пудла – гэта няўдачны стрэл, промах.

Пра чалавека, які займаецца не справай, a размовамі, гавораць – пусты млын. Так, млын прарэзліва гудзе пры недастатковай загрузцы яго камянёў.

Пра цябе і куры не шэпчуць! Ніхто нічога не гаворыць пра кагосьці, нават куры, якія, зразумела, не ўмеюць ні гаварыць, ні шаптаць.

Фразеалагізмы добра абаснаваліся ў нашай моўнай культуры. Як бачым, у гэтых устойлівых выразах агульнае значэнне не заўсёды вынікае са значэння слоў, што ў іх уваходзяць. Тым яны і цікавыя.

Крылатыя фразы, безумоўна, літаральна лётаць не умеюць, але сваім вобразным узлётам робяць мову больш цікавай і сакавітай.

Сафія БАРАДАЎКА.